Dziedziczenie ustawowe, czyli kto ma prawo do spadku i jakie formalności się z tym wiążą?

Dziedziczenie, prawo spadkowe to bardzo trudne zagadnienia w naszym kraju. Obok dziedziczenia testamentowego, dziedziczenie ustawowe jest jednym z najczęściej spotykanych rodzajów dziedziczenia spadku. Kiedy ma miejsce dziedziczenie ustawowe i jakie zasady obowiązują w takiej sytuacji?

Czym jest dziedziczenie ustawowe?

Dziedziczenie ustawowe jest jedną z typowych sytuacji, do której dochodzi, kiedy zmarła osoba nie pozostawiła po sobie żadnego testamentu, żadnego dokumentu, który mówiłby o dokładnym podziale tego, co pozostawiono na świecie. Jest to sytuacja, w której przyda się znajomość prawa spadkowego. Dochodzi bowiem do dziedziczenia, które zostało dokładnie rozpisane w ustawie. Co więcej, dziedziczenie można rozpatrywać według dwóch różnych zasad. Jeżeli spadkodawca zmarł przed datą 28 czerwca 2009 roku, całość procesu wygląda nieco inaczej.

Dziedziczenie może występować w przypadku części majątku, jak i całości. To wszystko zależy od tego, czy spadkodawca rozporządził w testamencie o całości swojego majątku, o jego części, a może w ogóle nie sporządził tego ważnego dokumentu.

Sposób dziedziczenia

Otwarcie spadku następuje zwykle w sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. To tam powinni spotkać się osoby, które chcą uczestniczyć w rozporządzeniu spadkiem. W pierwszej kolejności podczas otwarcia spadku udział spadkowy mają dzieci spadkodawcy, jak i małżonek spadkodawcy. Cały majątek dzielony jest na równe części. Jednak jest tutaj ważny zapis, który mówi, że małżonkowi spadkodawcy nie może przypaść mniej, niż jedna czwarta całego spadku. Tak więc małżonka spadkodawcy otrzyma minimum jedną czwartą część spadku po swoim mężu.

Schody zaczynają się w momencie, kiedy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku. W takiej sytuacji nie wyklucza się go z tego procesu, a dokładnie ta część spadku przypada jego dzieciom, jeśli istnieją. Ta część, która jemu przypada, zostaje podzielona pomiędzy te dzieci po równo.

Jakie zasady obowiązują w kontekście dziedziczenia?

Jeśli dzieci lub dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku udział w takiej sytuacji mają rodzice oraz rodzeństwo. Oczywiście wszystko be pominięcia małżonka spadkodawcy. Udział spadkowy rodziców spadkodawcy to około jedna czwarta majątku. W sytuacji, kiedy ojciec nie ma ustalonego ojcostwa, matce przypada połowa spadku.

W sytuacji, kiedy dzieci małżonka spadkodawcy nie żyją, małżonka również nie ma, cały spadek przypada rodzicom spadkodawcy.

Jeszcze inaczej sprawa wygląda, jeśli otwarcia spadku nie dożył jeden z rodziców. W takiej sytuacji, ta część majątku, która miałaby mu przypaść, automatycznie przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeśli któreś z rodzeństwa spadkodawcy również nie przeżyło do tego czasu, majątek schodzi na zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, a więc na bratanków czy siostrzenice. Są to dalsi zstępni spadkodawcy.

Sytuacja może być jeszcze bardziej skomplikowana, czego przykładem jest, iż spadkodawca nie pozostawił po sobie ani małżonka, ani dzieci, ani rodziców, ani rodzeństwa. W ten sposób spadek przypada dziadkom spadkodawcy.

W sytuacji, kiedy spadkodawca w ogóle nie zostawia po sobie osoby, która mogłaby dziedziczyć po nim, spadek przypada skarbowi państwa. 

Jaką kolejność trzeba wziąć pod uwagę?

Jak już zostało wyżej powiedziane, wpierw kolejność ma małżonek z dziećmi. Następnie spadek przypada rodzicom spadkodawcy, rodzeństwu, dzieciom rodzeństwa, dziadkom, pasierbom, a na samym końcu skarbowi państwa.

Przysposobienie pełne i niepełne, a dziedziczenie

Jeśli przysposobienie było pełne, przysposobiony dziedziczy tak samo, jak krewni. Podobnie sytuacja wygląda w drugą stronę. Jeśli stałoby się coś w międzyczasie i wpierw trzeba było pożegnać przysposobionego i operować jego majątkiem, przysposabiający również dziedziczy jak rodzic z krwi.

Sytuacja wygląda inaczej, jeśli przysposobienie było niepełne. Wtedy przysposobiony dziedziczy na równi z dziećmi przysposabiającego. Zstępni zaś dziedziczą po przysposabiającym, jeśli przysposobiony nie może. Przysposobiony i zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego i podobnie dzieje się w drugą stronę.

Jakie prawa ma małżonek w przypadku dziedziczenia ustawowego?

Jeśli dzieliliście z małżonkiem wynajmowane mieszkanie, które było wynajęte jedynie na zmarłego małżonka, masz możliwość przepisania umowy najmu na siebie. Ponadto, małżonek ma prawo do zamieszkiwania w mieszkaniu spadkodawcy w terminie od trzech miesięcy od otwarcia spadku. Do tego dochodzi również prawo żądania przedmiotów urządzenia domowego, które wchodzą w skład spadku. 

W przypadku, jeśli małżonkowie mieli rozdzielność majątkową, małżonek i tak jest upoważniony do dziedziczenia majątku osobistego na zasadach ogólnych.

Do powstania artykułu wykorzystano informacje o dziedziczenie z: https://zachowek.biz.pl/dziedziczenie-ustawowe/. Jak widać, prawo spadkowe, dziedziczenie ustawowe to dość skomplikowane zagadnienia, które wymagają bardzo sprawnego rozeznania. Tak naprawdę w tej kwestii sporo rzeczy ma znaczenie – przysposobienie, separacja, rozwód, rozdzielność majątkowa i wiele więcej.